Shpjegimi i librit “Kitab et-Teuhid” të Shejkhul-Islam Muhammed Ibën ‘Abdil-Uehhab
Nga dijetari i madh, Ahmed Ibën Jahja en-Nexhmij
Fjala e Allahut të Lartësuar:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإنْسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ (٥٦
“Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit përveç se që të më adhurojnë Mua të vetëm.” Edh-Dharijjat, 56
Dhe Fjala e Tij:
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ
“Vërtet, Ne kemi dërguar tek çdo popull të dërguar (që t’i thërrasë ata): Adhuroni Allahun të vetëm dhe qëndroni larg Tagutit.” En-Nahl, 36
Dhe Fjala e Tij:
وَقَضَى رَبُّكَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاهُمَا فَلا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلا كَرِيمًا (٢٣) وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا (٢٤
“Dhe Zoti yt ka urdhëruar, që të mos adhuroni askënd tjetër përveç Atij dhe, që të silleni mirë me prindërit. Nëse njëri prej tyre ose të dy arrijnë pleqërinë te ti, mos u thuaj atyre as “uh!”, mos i kundërshto, por drejtoju atyre me fjalë respekti. Lësho para tyre krahët e përuljes prej mëshirës dhe thuaj: “O Zoti im, mëshiroji ata, ashtu siç më kanë rritur, kur unë isha i vogël.”” El-Israa`, 23-24
Dhe Fjala e Tij:
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا
“Adhuroni Allahun dhe mos i shoqëroni Atij asgjë (në adhurim).”En-Nisaa`, 36
Dhe Fjala e Tij:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا
“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj: që të mos i shoqëroni Atij asgjë (në adhurim)…” El-En’aam, 151
Ka thënë Ibën Mes’udi – radij-Allahu ‘anhu –: “Kush do të shohë porosinë e Muhamedit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – mbi të cilën është vula e tij, atëherë le të lexojë Fjalën e Allahu të Lartësuar:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ
“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj…” El-En’aam, 151
deri tek Fjala e Allahu të Lartësuar:
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ
“Dhe me të vërtetë kjo është Rruga Ime e Drejtë, prandaj ndiqeni atë e mos i ndiqni rrugët e tjera.”” El-En’am, 153[1]
Dhe ka ardhur nga Muadh Ibën Xhebel – radij-Allahu ‘anhu – se ai ka thënë: Kisha hipur mbi gomar, mbrapa Pejgamberit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem –, dhe ai më tha:
يا مُعاذ، أَتَدْرِي ما هَُوَ حَقُّ اللهِ على العِبَادِ وَ مَا حَقُّ العِبَادِ عَلى اللهِ؟
“O Mu’adh, a e di ti cila është e drejta e Allahut tek robërit e Tij? Dhe cila është e drejta e robërve tek Allahu?”
Unë thashë: Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.
Ai tha:
حق الله على العبادِ أن يَعْبُدُوهُ و لا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً، و حق العباد على الله ألا يُعَذِّبَ من لا يشرك به شيئاً
“E drejta e Allahut tek robërit e Tij është që ata ta adhurojnë të vetëm dhe të mos i shoqërojnë asgjë në adhurim, kurse e drejta e robërve tek Allahu është që Ai të mos e dënojë atë që nuk i shoqëron asgjë Atij (në adhurim).”
Unë thashë: A t’i përgëzoj njerëzit?
لا تُبَشِّرْهُمْ فَيَتَّكِلُوا
Ai tha: “Mos i përgëzo, sepse do të varen tek kjo pastaj.”
E ka transmetuar Bukhari dhe Muslimi në dy Sahihët e tyre [2]
Shpjegimi:
Teuhid është rrënja e fjalës “uahhade” [وَحَدَ], “ju`uahhidu” [يُوَحِّدُ], “teuhijdan” [تَوْحِيداً], dhe me të është për qëllim Teuhidi i Allahut – ‘Azze ue Xhel-le –, domethënë veçimi i Tij, i Vetëm, me adhurim, e asgjë tjetër pos Atij. Dhe ai është rezultat i besimit të patundur që ka robin në Teuhidin e Allahut – ‘Azze ue Xhel-le – në Qënien e Tij, në Veçoritë e Tij dhe në Emrat e Tij, në Cilësitë e Madhërisë së Tij. Ky Teuhid përfshin cilësimin e Tij me Uluhijen absolute në këtë gjithësi dhe se Ai lëviz gjithçka në këtë gjithësi dhe Ai është i Vetmi meritues, sepse Atë e veçojnë robërit me veprat e tyre.
Ka thënë i Lartësuari:
وَقَضَى رَبُّكَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِيَّاهُ
“Dhe Zoti yt ka urdhëruar, që të mos adhuroni askënd tjetër përveç Atij.” El-Israa`, 23
Duke e ditur që adhurimi është urtësia për të cilën Allahu krijoi xhinët dhe njerëzit.
Dhe ka thënë Folësi më Fisnik:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإنْسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ (٥٦
“Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit përveç se që të më adhurojnë Mua të vetëm.” Edh-Dharijjat, 56
Kështu që, krijesat që kanë logjikë janë tre:
1 - Krijesa që kanë vetëm mirësi e s’ka të këqija në to, që janë Melaiket.
2 - Krijesa që janë vetëm të këqija dhe s’ka mirësi në to, që janë shejtanët.
3 - Krijesa që i ka krijuar Allahu që të anojnë nga e mira dhe nga e keqja, mirëpo e mira tek ata është më e shumtë, kurse krijesa të tjera Allahu i krijoi që të anojnë nga e mira dhe nga e keqja, mirëpo e keqja tek ata është më e shumtë. Pra, xhinët dhe njerëzit janë ata të cilët Allahu i krijoi që të anojnë edhe nga e mira edhe nga e keqja, dhe Ai i krijoi ata që ta adhurojnë Atë. Kurse shejtanët janë një lloj prej xhinëve mirëpo ata u rebeluan dhe u bënë që të gjithë të këqij. Prandaj ka thënë Allahu i Lartësuar:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإنْسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ (٥٦
“Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit përveç se që të më adhurojnë Mua të vetëm.” Edh-Dharijjat, 56
Pra, shejtanët janë nga lloji i xhinëve. Allahu krijoi dy botët, e xhinëve dhe njerëzve, i krijoi ata që ta adhurojnë Atë, sikurse na ka njoftuar Ai në këtë ajet. Prej atyre ka që e realizuan adhurimin, të cilët janë besimtarët, e prej atyre ka që nuk e realizuan, madje ata ishin kryeneçë dhe kryelartë, të cilët janë qafirat me të gjitha kategoritë e tyre. Dhe na mjafton të dimë se Allahu na krijoi që ne ta adhurojmë Atë dhe se detyra jonë është që të realizojmë qëllimin për të cilin na ka krijuar Ai. Adhurimi është bindje me dorëzim dhe përulje për Allahun e Vetëm, i Cili ka nënshtruar gjithçka, dhe duke e ndjerë adhuruesi nevojën për të Adhuruarin që ai adhuron, prandaj e adhuron Atë duke e ndjerë se ka nevojë për Të. Dhe përderisa popujt i ka kapluar injoranca, plogështia, harresa, preokupimi me këtë dunja dhe shkujdesja ndaj Botës Tjetër, Allahu dërgoi të Dërguarit tek çdo popull që t’ua bëjnë të qartë qëllimin për të cilin u krijuan dhe u sollën në ekzistencë.
Ka thënë Folësi më Fisnik:
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ
“Vërtet, Ne kemi dërguar tek çdo popull të dërguar (që t’i thërrasë ata): Adhuroni Allahun të vetëm dhe qëndroni larg Tagutit.” En-Nahl, 36
Pra, Allahu – SubhaneHu ue Te’ala – njoftoi se Ai i dërgoi të Dërguarit tek robërit t’i urdhërojnë që ta adhurojnë Allahun të vetëm dhe të qëndrojnë larg Tagutit. Dhe Taguti është fjalë e prejardhur nga fjala “tug`jan”.
Ka thënë Ibnul-Kajjim – rahimehullah –: “Taguti është çdo gjë çdo gjë që me të cilën robi kalon kufirin e tij, me adhurim, me pasim dhe me bindje.”
Kështu që, kush adhurohet përkrah Allahut, padyshim që është adhuruar me pa të drejtë; kush pasohet në atë mënyrë që njerëzit i japin përparësi pasimit të tij para pasimit të urdhrit të Allahut, padyshim që është pasuar me pa të drejtë; dhe atij i binden njerëzit duke lënë bindjen e Allahut për bindjen e tij, padyshim që atij i janë bindur me pa të drejtë.
Dhe këtë ka për qëllim fjala e Ibnul-Kajjimit: “Taguti është çdo gjë çdo gjë që me të cilën robi kalon kufirin e tij, me adhurim, me pasim dhe me bindje.”
Fjala e Tij:
وَقَضَى رَبُّكَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِيَّاهُ
“Dhe Zoti yt ka urdhëruar, që të mos adhuroni askënd tjetër përveç Atij.” El-Israa`, 23
Fjala “kada” [قَضَى] do të thotë gjykoi, domethënë dha gjykim sheriatik që njerëzit të mos adhurojnë asgjë tjetër pos Atij. Kurse te gjykimi universal mund të ndodhë kundërshtim ndaj këtij gjykimi, domethënë ndaj gjykimit sheriatik, sepse Allahu – SubhaneHu ue Te’ala – ka urdhëruar me gjykim universal ekzistencën e kufrit dhe shirkut, mirëpo i ka ndaluar ato me gjykim sheriatik. Pra, ky është gjykimi për të cilin na njoftoi Allahu tek ky ajet, me të cilin është për qëllim urdhri, dhe kjo përputhet me Fjalën e Allahut – SubhaneHu ue Te’ala –:
إِنِ الْحُكْمُ إِلا لِلَّهِ أَمَرَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِيَّاهُ
“Nuk i takon gjykimi askujt tjetër veç Allahut; Ai ka urdhëruar të mos adhuroni asgjë tjetër përveç Atij.” Jusuf, 40
Domethënë, Ai urdhëroi një urdhër sheriatik që të adhurohet Ai i vetëm e asgjë tjetër veç Atij, dhe ky është Teuhidi me të cilin u dërguan të Dërguarit.
Pastaj Ai tha:
وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
“...dhe të silleni mirë me prindërit...” El-Israa`, 23
Domethënë: të sillesh mirë me ta sepse ata janë sjellë mirë me ty o rob, dhe fjala për sjellje të mirë me prindërit dhe bindjen ndaj tyre vjen mbas urdhrit për Teuhidin e Allahut – SubhaneHu ue Te’ala –, sepse Ai është Dhënësi i begative dhe mirësive, dhe njerëzit që të kanë bërë më shumë të mira mbas Allahut janë prindërit e tu që të kanë rritur, janë përkujdesur për ty me mëshirë, të kanë strehuar në gjirin e tyre, janë lodhur për ty dhe e kanë kaluar natën pa gjumë për rehatin tënd.
Kurse në ajetin tjetër që është ajeti i sures en-Nisaa`:
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا
“Adhuroni Allahun dhe mos i shoqëroni Atij asgjë (në adhurim).” En-Nisaa`, 36
Këtu Ai bashkoi urdhrin për ta adhuruar Atë me ndalimin e shirkut sado i vogël që të jetë.
Fjala e Tij:
وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا
“Adhuroni Allahun dhe mos i shoqëroni Atij asgjë (në adhurim).” En-Nisaa`, 36
është ndalim nga shirku i gjithi, qoftë i paktë apo i shumtë, i vogël apo i madh, sepse fjala “asgjë” është në trajtën e pashquar, kështu që ajo e përfshin të gjithë shirkun.
Kurse Fjala e Tij:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ
“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj…” El-En’aam, 151
deri tek Fjala e Tij:
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا
“Dhe me të vërtetë kjo është Rruga Ime e Drejtë…” El-En’am, 153
Këto ajete dhe të tjera të ngjashme me to kanë ardhur me urdhërimin e Teuhidit dhe ndalimin e shirkut. Dhe me këtë u dërguan të gjithë të Dërguarit, që nga i pari i tyre, Nuhu, e deri tek i fundit i tyre, Muhamedi – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Pra, te dhjetë ndalesat që kanë ardhur në fundin e sures el-En’am, e para e tyre është të bërit shirk Allahut. Dhe shirku është ndalesa më e madhe, sepse ai që bën shirk e ka të ndaluar hyrjen në Xhenet dhe fundi i tij do të jetë hyrja në Zjarrin e Xhehenemit dhe atje do të qëndrojë përjetësisht.
Kurse fjala e Ibën Mes’udit – radij-Allahu ‘anhu –: “Kush do të shohë porosinë e Muhamedit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – mbi të cilën është vula e tij, atëherë le të lexojë Fjalën e Allahu të Lartësuar:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ
“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj…” El-En’aam, 151
deri tek Fjala e Allahu të Lartësuar:
وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ
“Dhe me të vërtetë kjo është Rruga Ime e Drejtë, prandaj ndiqeni atë e mos i ndiqni rrugët e tjera.”” El-En’am, 153
Ai njoftoi se porosia që e urdhëroi Allahu – SubhaneHu ue Te’ala – t’ia lexojë Umetit të tij fillon me ndalimin e shirkut dhe përfundon me qëndrueshmërinë në Rrugën e Drejtë. Dhe kësaj porosie duhet t’i kushtojmë rëndësi madhështore dhe duhet ta mësojmë ashtu siç duhet, sepse Allahu Allahu – ‘Azze ue Xhel-le – e filloi atë me Fjalën e Tij: Thuaj o Muhamed:
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ
“Thuaju: “Ejani t’ju lexoj çfarë ua ka ndaluar Zoti juaj…” El-En’aam, 151
Pastaj Ai përmendi dhjetë ndalesat, nga të cilat, e para dhe më e madhja e tyre është të bërit shirk Allahut.
Kurse hadithi i Mu’adh Ibën Xhebelit – radij-Allahu ‘anhu – i cili tha: Kisha hipur mbi gomar, mbrapa Pejgamberit – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem –, dhe ai më tha:
يا مُعاذ، أَتَدْرِي ما هَُوَ حَقُّ اللهِ على العِبَادِ وَ مَا حَقُّ العِبَادِ عَلى اللهِ؟
“O Mu’adh, a e di ti cila është e drejta e Allahut tek robërit e Tij? Dhe cila është e drejta e robërve tek Allahu?”
Unë thashë: Allahu dhe i Dërguari i Tij e dinë më së miri.
Ai tha:
حق الله على العبادِ أن يَعْبُدُوهُ و لا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً، و حق العباد على الله ألا يُعَذِّبَ من لا يشرك به شيئاً
“E drejta e Allahut tek robërit e Tij është që ata ta adhurojnë të vetëm dhe të mos i shoqërojnë asgjë në adhurim, kurse e drejta e robërve tek Allahu është që Ai të mos e dënojë atë që nuk i shoqëron asgjë Atij (në adhurim).”
Unë thashë: A t’i përgëzoj njerëzit?
لا تُبَشِّرْهُمْ فَيَتَّكِلُوا
Ai tha: “Mos i përgëzo, sepse do të varen tek kjo pastaj.”
E ka transmetuar Bukhari dhe Muslimi në dy Sahihët e tyre.
Thelbi i kësaj është: se e drejta e Allahut tek robërit është që ata ta adhurojnë Atë dhe të mos i shoqërojnë asgjë në adhurim; ta veçojnë Atë në adhurim dhe të qëndrojnë larg të bërit shirk Atij. Pastaj, nëse ata e realizojnë këtë urdhër dhe e braktisin shirkun të vogël apo të madh qoftë, atëherë e drejta e tyre tek Allahu i Pastër nga çdo e metë është që Ai të mos i dënojë ata. Kështu që, kush vdes pa i bërë shirk Allahut, atij i ka premtuar Allahu se nuk do ta dënojë, domethënë nuk do ta dënojë me Zjarrin e qafirave dhe mushrikëve, Zjarri në të cilin do të jenë përjetësisht banorët e tij. Ama nëse ai vdes në Teuhid, mirëpo ka disa gjynahe të mëdha, Urtësia e Allahut kërkon që ai të dënohet për to, dhe se ai nuk do të dënohet në Zjarrin e mushrikëve, porse do të dënohet në Zjarrin ku dënohen njerëzit e Teuhidit, pastaj do të nxirret nga ai dhe do të futet në Xhenet. Dhe kjo çështje i takon Allahut – ‘Azze ue Xhel-le – sepse Ai është Mbreti i robërve dhe Ai bën me ata si të dojë, duke pasur parasysh që kjo është e drejta të cilën ua premtoi Allahu robërve të Tij nëse ata e adhurojnë Atë, kjo është e drejta që Allahu e mori përsipër dhe ua premtoi robërve të Tij, dhe atë nuk ia imponoi Atij askush.
Prandaj ne themi se kjo e drejtë është e drejta që Allahu ia bëri detyrë Vetes së Tij dhe nuk ia bëri detyrë askush; dhe Ai ua premtoi robërve të Tij, nëse ata e adhurojnë Atë dhe e veçojnë në adhurim pa i shoqëruar asgjë.
Dhe Allahu është Dhënësi i Suksesit.
Fundnota:
[1] Hadithin e Ibën Mes’udit – radij-Allahu ‘anhu – e ka transmetuar Imam Tirmidhiu – rahimehullah – në Sunenin e tij, në librin e tefsirit të Kur`anit, kapitulli “Dhe nga sureja el-En’am…”, me tekstin: “Men serrahu en jendhura iles-sahijfeti eletij ‘alejha khatemu Muhammedin…” e deri në fund të hadithit. Dhe tha për të Tirmidhiu: “Ky është hadith hasen garib.” Mirëpo atë e ka shpallur da’ijf (të dobët) el-Albanij në “Da’ijfel-Xhaami’a” dhe tha për të: “Zinxhiri i tij është i dobët.”
[2] Kurse hadithin e Mu’adh Ibën Xhebelit – radij-Allahu ‘anhu – e ka transmetuar Imam el-Bukhari – rahimehullah – në librin e Xhihadit, kapitulli “Ism el-feras uel-himar”; e ka transmetuar edhe Imam Muslimi – rahimehullah – në librin e Imanit, kapitulli “Ed-Deliilu ‘ala enne men mate ‘ala et-Teuhidi dekhale el-Xhennete kat’an”.
Përktheu: Alban Malaj