Autor: Shejkh Muhamed Ibn ‘Umer Bazmul
Burimi: Bakkah.net
Rreth të drejtës së autorit në përkthime, hulumtime dhe çështje të tjera që lidhen me të drejtat intelektuale në Islam
Autor: Shejkh Muhamed Ibn ‘Umer Bazmul
Burimi: Bakkah.net
Me Emrin e Allahut. E gjithë lavdia i takon Allahut. Lavdërimet dhe bekimet qofshin mbi të Dërguarin e Allahut, si dhe mbi Familjen e tij, mbi Shokët e tij dhe të gjithë ata që e pasuan atë.
Ky vëlla pyet: Ç’gjykim ka ajo që njihet si “e drejta e autorit”? Po ju pyes sepse unë kam një faqe në internet në të cilën unë përkthej fetva të disa dijetarëve dhe studentëve të tyre. Pastaj, unë jap shërbimin tim në këto përkthime dhe në çdo gjë të nevojshme që lidhet me to, duke vendosur fusnota për suret dhe ajetet e Kur'anit, burimin e haditheve, si dhe jap sqarim për disa terma të cilat mund të hasen në fjalën e autorit të fetvasë. Duhet patur parasysh se unë nuk i përhap këto fetva apo këto artikuj veçse pasi që kam marrë leje nga autori. Kështu që, a kanë të drejtë ndokush që të marrë atë që vendos unë në faqen time dhe ta publikojë në faqen e tij?
Si përgjigje për këtë pyetje them: Kjo është një prej çështjeve dhe dukurive që janë shfaqur në këtë shekull, e cila njihet si “el-Hukuuk el-Fikrijjeh” [të drejtat intelektuale] apo “el-Hukuuk el-Ma’neuijjeh” [të drejtat morale].
Dhe ajo që është e qartë nga fjalët e Njerëzve të Dijes, ata të cilët e kanë studjuar këtë çështje, është se i jepet e drejta autorit të shkrimit, apo autorit të përkthimit, apo autorit të veprës për atë gjë që ka bërë, dhe askush nuk ka të drejtë që të transportojë nga fjalët e tij, për të cilat ai u lodh, derdhi mund, punoi dhe e publikoi në faqen e tij. Askush nuk ka të drejtë që ta marrë atë nga faqja e tij pa treguar autorin e saj apo pa marrë leje nga autori i saj. E me të vërtetë kjo është një formë shkeljeje e të drejtave.
Mirëpo disa prej Njerëzve të Dijes kanë bërë të ditur për një vërejtje tjetër, e cila është: se duhet të ketë njëfarë tolerimi për çështjet e Fesë, çështjet e Sheriatit, në mënyrë që dobia në to të jetë sa më e madhe, por me kushte. Prej këtyre kushteve:
1 – t’i atribohet dobia atij që e solli atë,
2 – të përmbushet amaneti i përcjelljes dhe përmendja e burimit me saktësi,
3 – të merret leje nëse është e mundur, ashtu siç e përmban Sheriati.
Dhe kuptimi i këtyre fjalëve të dijetarëve është që të ketë tolerancë në kompensimin financiar për këto të drejta intelektuale në çështjet që lidhen me Fenë.
Dhe kjo fjalë në realitet është një këndvështrim. Dhe Shejkh Salih el-Husejjin, Drejtori i Përgjithshëm i Kryesisë së Dy Harameve, e ka trajtuar këtë temë në një hulumtim të mirë që ka të bëjë me studimet rreth Sheriatit dhe Fik’hut.
Gjithashtu, prej hulumtimeve të mëherëshme që janë bërë në këtë fushë është edhe ai që ka bërë Dr. Fet`hi ed-Durajni. Ai e ka studjuar çështjen që lidhet me të drejtën intelektuale. Gjithashtu ka edhe një numër shkrimesh të tjera rreth kësaj çështjeje, dhe të gjitha ato nxjerrin përfundimin se:
1 – pronësia intelektuale dhe të drejtat e autorit janë legjitime dhe i përkasin hulumtuesit, autorit ose përkthyesit,
2 – nuk duhet të shkelet e drejta e tij,
3 – nëse ka ndonjë përfitim financiar (që lidhet me atë punën e bërë), atëherë ai e meriton atë më shumë se kushdoqoftë tjetër,
4 – nuk mund të nxirret përfitim nga kjo vepër, veçse pasi që të marret leje nga autori i saj, dhe pasi që të përmbushet amanetin në transportim dhe në atribuim,
5 – dhe të publikohet ajo vepër në atë formë me të cilën është i kënaqur autori i saj.
Kjo është ajo që di rreth kësaj çështjeje. Dhe Allahu e di më së miri.
Pyetje nga Musa Riçardson: Po nëse dikush merr disa nga përkthimet apo takhrixhate (nxjerrje të zinxhirëve të haditheve), apo punë të tjera që i bëri dhe i përktheu autori i tyre, dhe pastaj i vendos në faqen e tij pa ia referuar burimit nga i mori, ose pa vendosur ndonjë link (lidhje) të burimit apo ndonjë të dhënë tjetër. Atëherë çfarë duhet të bëjë ai dhe si të sillemi me atë kur bën një gjë të tillë?
Përgjigje nga Shejkh Muhamed Bazmul: Përgjigja për këtë pyetje është tek ajo që sapo thashë, se me të vërtetë ky veprim është shkelje ndaj pronës së vëllait të tij Musliman. Dhe ky veprim është i ngjashëm me vjedhjen sepse kjo është vjedhje e të drejtës së autorit. Dhe vjedhja sipas përkufizimit Sheriatik është marrja e gjërave me vlerë çerek dinari apo më shumë.
Sidoqoftë, unë them se është detyrë për atë që e ka bërë këtë veprim që ta fshijë materialin, të kërkojë leje nga pronari dhe të mos e publikojë atë derisa të marrë lejen e tij. Dhe nëse ai e ka shfrytëzuar këtë material, ka bërë ndryshime dhe ka tjetërsuar në të dhe ka mashtruar në të, atëherë kjo që ka bërë ai është krim ndaj autorit të materialit origjinal dhe krim ndaj mundit të këtij vëllait që bëri këtë përkthim apo mësim, dhe ky është veprim i pahijshëm.